Nguồn gốc địa danh

Địa danh Đầm Dơi xuất hiện sớm theo cách gọi dân gian là "xứ đầm lầy có nhiều dơi đậu". Vùng đất này xưa kia vốn là đầm lầy hoang sơ, cây cối rậm rạp, thích hợp cho loài dơi trú ngụ, ngoài ra còn có các loài chim, cò với nhiều sân chim tự nhiên. "Đầm" là loại hình địa danh chỉ những nơi bị ngập trũng quanh năm, thường là những vùng tương đối rộng lớn, đón nước từ nhiều sông rạch đổ ra, mùa mưa nước ngập sâu, mùa nắng nước cạn hơn.

Tên gọi "Đầm Dơi" đã xuất hiện trong địa bạ triều Nguyễn năm 1836 (năm Minh Mạng thứ 17) là "xứ Đầm Dơi". Lúc đó theo thống kê đạc điền thì ở huyện Long Xuyên (thuộc tỉnh Hà Tiên) gồm 2 tổng Long Thủy và Quảng Xuyên. Riêng tổng Quảng Xuyên có diện tích ruộng đất trên 445 mẩu, gồm 14 xã thôn, trong đó có "thôn Tân Duyệt ở xứ Đầm Dơi" và "thôn Tân Thuận ở xứ Đầm Quạ" (cũng thuộc về vùng đất Đầm Dơi ngày nay).

Đầm Dơi xưa kia là xứ sở xa xôi heo hút, ít người lui tới vì đường đi lại rất khó khăn, phải quanh co qua nhiều sông rạch. Nên có câu ca dao:

Giai đoạn 1956-1975

Thời Việt Nam Cộng hòa, Đầm Dơi là quận của tỉnh An Xuyên được thành lập sau năm 1956, bao gồm có 4 xã: Tân Ân, Tân Duyệt, Tân Thuận, Tân Hoà. Quận lỵ đặt tại xã Tân Duyệt. Ngày 07 tháng 12 năm 1965, quận Đầm Dơi được nhận thêm xã Tân Hưng tách ra từ quận Cái Nước, đồng thời cắt xã Tân Ân nhập vào quận Năm Căn cùng tỉnh.

Sau ngày 30 tháng 04 năm 1975, quận Đầm Dơi bị giải thể, đổi thành huyện Ngọc Hiển thuộc tỉnh Cà Mau và sau đó thuộc tỉnh Minh Hải từ năm 1976.

Huyện Ngọc Hiển cũ, giai đoạn 1976-1984

Quyết định 275-CP[2] ngày 25 tháng 07 năm 1979 của Hội đồng Chính phủ điều chỉnh địa giới một số xã của huyện Ngọc Hiển thuộc tỉnh Minh Hải:

1. Chia xã Tân Duyệt thành bốn xã và một thị trấn lấy tên là xã Tân Duyệt, xã Tân Hồng, xã Tân Dân, xã Tân Chánh và thị trấn Ngọc Hiển
2. Thành lập thị trấn huyện lỵ của huyện Ngọc Hiển lấy tên là thị trấn Ngọc Hiển
3. Chia xã Quách Phẩm B thành hai xã lấy tên là xã Ngọc Chánh và xã Tân Hùng
4. Chia xã Tạ An Khương thành bốn xã lấy tên là xã Thành Điền, xã Tân Mỹ, xã Thới Phong và xã Tạ An Khương
5. Chia xã Tân Thuận thành năm xã lấy tên là xã Tân Đức, xã Hiệp Bình, xã Thuận Hoà, xã Tân Lập và xã Tân Thuận
6. Chia xã Tân Tiến thành bốn xã lấy tên là xã Nguyễn Huân, xã Long Hòa, xã Tân Tiến và xã Phú Hải.

Quyết định 75-HĐBT[3] ngày 17 tháng 5 năm 1984 của Hội đồng Bộ trưởng ban hành. Theo đó:

1. Cắt 4 xã Quách Phẩm, Trần Phán, Tấn Trung, Hoà Điền của huyện Cái Nước
2. Cắt 5 xã Tân Điền, Tân Ân, Thanh Tùng, Tân Trung, An Lập của huyện Năm Căn, sáp nhập vào huyện Ngọc Hiển
3. Huyện Ngọc Hiển gồm có các xã Tân Mỹ, Tân Lập, Thành Điền, Thới Phong, Tân Duyệt, Tân Hùng, Tân Thánh, Tân Dân, Tân Thuận, Phú Hải, Hiệp Bình, Thuận Hoà, Long Hoà, Tạ An Khương, Nguyễn Huân, Ngọc Thánh, Tân Đức, Tân Hồng, Tân Tiến, Quách Phẩm, Tân Phán, Tấn Trung, Hoà Điền, Tân Điền, Tân An, Thạnh Tùng, Tân Trung, An Lập và thị trấn huyện lỵ Ngọc Hiển
4. Địa giới huyện Ngọc Hiển ở phía đông giáp Biển Đông, phía tây giáp huyện Cái Nước, phía nam giáp huyện Năm Căn, phía bắc giáp huyện Giá Rai và thị xã Cà Mau.

Huyện Đầm Dơi từ năm 1984 đến nay

Quyết định 168-HĐBT[4] ngày 17 tháng 12 năm 1984 của Hội đồng Bộ trưởng đổi tên huyện Ngọc Hiển hiện nay thành huyện Đầm Dơi.

Quyết định 33B-HĐBT[5] ngày 14 tháng 2 năm 1987 của Hội đồng Bộ trưởng sáp nhập xã Thành Điền và xã Tân Mỹ thành một xã lấy tên là xã Thành Điền, Đầm Dơi, tỉnh Minh Hải.

Quyết định 51/QĐ-TCCP[6] ngày 02 tháng 02 năm 1991 của Ban Tổ chức Chính phủ về việc điều chỉnh địa giới phường, xã thuộc thị xã Bạc Liêu và các huyện Cái Nước, Đầm Dơi, Thới Bình, Trần Văn Thời, U Minh, tỉnh Minh Hải:

1. Sáp nhập xã Quách Phẩm vào xã Trần Phán
2. Sáp nhập hai xã Tân Điền và Tân Hùng vào xã Thanh Tùng
3. Sáp nhập hai xã Tân Hồng và Tân Dân vào xã Tân Duyệt
4. Sáp nhập hai xã Thành Điền và Thới Phong vào xã Tạ An Khương
5. Hợp nhất hai xã Tân Trung và Tân An thành xã Quách Phẩm
6. Huyện Đầm Dơi lúc này gồm có thị trấn Đầm Dơi và 9 xã: Nguyễn Huân, Quách Phẩm, Tạ An Khương, Tân Đức, Tân Duyệt, Tân Thuận, Tân Tiến, Thanh Tùng, Trần Phán.

Nghị quyết [7] ngày 06 tháng 11 năm 1996 của Quốc hội, chia tỉnh Minh Hải thành hai tỉnh là tỉnh Bạc Liêu và tỉnh Cà Mau, Khi đó huyện Đầm Dơi trở thành huyện của tỉnh Cà Mau.

Nghị định 42/1999/NĐ-CP[8] ngày 25 tháng 06 năm 1999 của Chính phủ về việc thành lập xã Quách Phẩm Bắc trên cơ sở có 4.061,5 ha diện tích tự nhiên và 10.291 người của xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau.

Nghị định 41/2000/NĐ-CP[9] ngày 29 tháng 08 năm 2000 của Chính phủ về việc chia tách, thành lập xã thuộc huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau:

1. Thành lập xã Tạ An Khương Nam trên cơ sở 3.124,81 ha diện tích tự nhiên và 8.657 người của xã Tạ An Khương
2. Thành lập xã Tạ An Khương Đông trên cơ sở 3.208,45 ha diện tích tự nhiên và 8.186 người của xã Tạ An Khương.

Nghị định 113/2005/NĐ-CP[10] ngày 05 tháng 09 năm 2005 của Chính phủ điều chỉnh địa giới hành chính thành lập xã thuộc huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau:

1. Thành lập xã Ngọc Chánh trên cơ sở 5.303,76 ha diện tích tự nhiên và 11.023 người của xã Thanh Tùng
2. Thành lập xã Tân Trung trên cơ sở 3.486 ha diện tích tự nhiên và 10.664 người của xã Trần Phán
3. Thành lập xã Tân Dân trên cơ sở 2.948 ha diện tích tự nhiên và 6.148 người của xã Tân Duyệt.